Phương pháp Nhân giống Lan cắt cành Mokara hiệu quả nhất hiện nay

Mokara thuộc dòng lan đơn thân nên việc nhân giống theo cách thông thường là cắt ngang thân một đoạn (dài hay ngắn tùy theo loài) hoặc tách cây. Hiệu quả của việc trồng hoa lan Mokara cắt cành rất cao, nhu cầu tiêu thụ của thị trường nội địa và xuất khẩu cũng rất lớn.

Phong lan Mokara là nhóm giống hoa lan được lai tạo từ các giống: Arachnis x Vanda x Ascocentrum. Nhóm giống này có đặc điểm tương tự như nhóm lan Vanda với các đặc điểm nổi trội như:

• Là loài Lan đơn thân, thân hình trụ dài tiếp tục mọc cao lên mãi, không có giả hành, lá dài hình lòng máng hay hình trụ mọc cách hai bên thân.
• Phát hoa mọc từ nách lá giữa thân, phát hoa dài mang nhiều hoa thường không phân nhánh. Hoa cỡ trung bình đến lớn, cánh đài của hoa rất lớn.
• Hoa Mokara có nhiều màu sắc phong phú từ trắng, tím, hồng đỏ, cam, vàng nâu, xanh. trên cánh hoa thường có chấm, có đốm hoặc hình carô rất đẹp.
• Nhóm giống này rất thích hợp với việc trồng sản xuất hoa cắt cành do siêng ra hoa, có thể đạt 6 – 8 phát hoa/năm.

Hiện nay, việc nhân giống lan cắt cành Mokara được thực hiện bằng nhiều phương pháp khác nhau trong đó nổi bật và được sử dụng nhiều nhất chính là cấy mô và nhân giống từ hom cây. Cả hai phương pháp đều cho kết quả tối ưu, hiệu quả cao.

Nhân giống lan Mokara bằng phương pháp nuôi cấy mô

Hiện đại và công nghệ nhất hiện nay là Phương pháp nuôi cấy mô lan hay còn gọi là in vitro, đây là phương pháp nhân giống chung được áp dụng cho hoa lan rất hiệu quả. Từ một cây mẹ ban đầu có thể nhân ra hàng ngàn cây có kích thước và chất lượng đồng đều như nhau, giúp việc nhân giống được nhanh hơn. Nếu chọn lựa cây mẹ ban đầu tốt, như có đặc tính ra hoa liên tục.

Nhược điểm duy nhất của nhân giống lan mokara bằng phương pháp cấy mô là từ cây cấy mô đến khi ra hoa thời gian kéo dài tối thiểu là 3 – 4 năm cây mới ra hoa nếu chăm sóc tốt. Trong khi đó cây trồng bằng hom cắt từ đọt cây mẹ chỉ cần 3 – 6 tháng đã ra hoa. Như vậy thời gian chăm sóc kéo dài, mặc dù giá thành cây giống ban đầu thấp.

Nhân giống lan Mokara từ hom

Đây là phương pháp nhân giống lan Mokara từ hom đơn giản bằng cách cây con được cắt thẳng từ đọan trên cùng ( đọt ) của cây mẹ. Thông thường tùy theo yêu cầu quy cách hom giống tối thiểu phải bao gồm từ 2- 3 rễ đâm ra từ thân cây mẹ. Kích cỡ thường để trồng là tối thiểu 25 – 30 cm, có thể tới 50 – 60 cm. Hom càng dài thì khả năng cây càng khỏe do có nhiều rễ, sau khi cắt trồng sang vườn mới thì khả năng phục hồi nhanh, mau ra hoa trở lại. Tùy theo đặc tính giống, sau 3 tháng cây con cắt từ đọt đã có thể cho hoa nhưng thông thường để dưỡng cây người ta cắt bỏ các phát hoa ở giai đọan này.

Nhược điểm của phương pháp này là giống đợt đầu nhân ra với số lượng hạn chế, cứ một cây mẹ thì cắt được một đọt – tức 1 cây con. Tuy nhiên sau khi cắt đọt, cây mẹ nếu chăm sóc tốt từ các nách lá, tập trung phần trên gần chỗ cắt sẽ ra tiếp tục các mầm cây con. Thông thường từ cây mẹ sẽ ra được 2 – 3 chồi, tối đa có thể 4 chồi, sau khoảng 6 tháng cây con sẽ phát triển hoàn chỉnh và có thể tách ra để trồng. Giá thành cây giống cũng cao giống như cây mẹ.

Nhân giống lan Mokara từ hom có cải tiến

Biện pháp cắt hom lấy phần ngọn làm cây giống, còn phần gốc sẽ phát triển các chồi con thành cây thành phẩm để trồng đang được nhà vườn trồng lan cắt cành Mokara áp dụng rộng rãi. Tuy nhiên, một điểm hạn chế của phương pháp này là hệ số nhân chồi không cao. Từ một cây mẹ ban đầu, sau khi cắt hom, lấy phần ngọn ta được 01 cây thành phẩm thì số lượng chồi con sinh ra không nhiều, từ 2 – 3 chồi, tối đa có thể 4 chồi.

Cải thiện hệ số nảy mầm

Để cải thiện hệ số này khi nhân giống lan mokara cắt cành, chúng tôi đã tiến hành thí nghiệm bằng áp dụng các biện pháp kỹ thuật để tác động vào để nâng cao khả năng ra chồi của các giống Mokara. Các lọai phân bón lá có hàm lượng đạm cao như 31-11-11 kết hợp lọai có chứa axit amin, rong biển được phun liên tục vào thời điểm trước khi cắt đọt 1 tháng và sau khi cắt 6 tháng.

Kết quả thu được cho thấy: đối với cả 2 giống thí nghiệm, tất cả các công thức có xử lý phân bón lá 31-11-11 kết hợp với rong biển, phân Terra Sorb ( có chứa acid amin ) đã cho số lượng chồi thu được cao hơn hẳn so với đối chứng từ 64 – 114%. Cũng như cao hơn so với công thức chỉ xử lý phun phân bón lá lọai 31-11-11. Số lượng chồi đạt tiêu chuẩn sau 6 tháng cắt đọt trong công thức này cũng cao hơn so với công thức đối chứng và công thức phun 31-11-11.

Xử lý phân bón rong biển

Trong công thức có xử lý rong biển là lọai phân bón lá có chứa chất kích thích sinh trưởng Cytokinin. Đây là loại chất điều hòa sinh trưởng có tác dụng kích thích sự phân hóa cơ quan của thực vật, đặc biệt là phân hóa chồi. Nếu tỷ lệ Auxin cao hơn Cytokinin thì kích thích ra rễ, còn tỷ lệ Cytokinin cao hơn Auxin thì kích thích sự phát triển của chồi nách, giải phóng cây khỏi sự kìm hãm của chồi ngọn. Ngoài ra, lọai phân bón có chứa acid amin cũng góp phần cho sự phát triển về chiều cao của các chồi nách sau khi đọt cây mẹ bị cắt.

Lưu ý vấn đề phát sinh trong quá trình nhân giống

Nấm, vi khuẩn và Virus: Hầu hết đây là tác nhân gây hại nguy hiểm thường gặp trong quá trình nuôi cấy hoặc nhân giống do khử trùng bề mặt mẫu cấy chưa sạch hoặc hoá chất khử trùng chưa thích hợp, nhiễm do thao tác cấy chuyền hoặc bởi côn trùng nhỏ…. Khi một mẫu cấy nhiễm virus có thể lây nhiễm cho vô số cây con khác. Vì vậy cần đảm bảo mẫu cấy ban đầu không bị nhiễm virus. Có thể khắc phục bằng cách cấy đỉnh sinh trưởng hoặc dùng kháng sinh

Hiện tượng thừa nước: biểu hiện của hiện tượng là lóng ngắn hơn cây bình thường, mọng nước, giòn, dễ gẫy, màu sắc bất thường. Nguyên nhân do:

• Mẫu cấy: tuỳ loài giống, độ dài thời gian và số lần cấy chuyền, cách đặt mẫu cấy trên môi trường.
• Môi trường: loại và nồng độ agar, nồng độ của khoáng, loại và nồng độ auxin.
• Bình chứa quyết định thành phần và nồng độ khí.

Sự hóa nâu: mẫu cấy và môi trường có màu nâu hoặc đen sau khi cấy và gây chết mô. Để khắc phục cần:

• Để các mẫu đã cấy vào trong tối hoặc nơi ít ánh sáng hơn.
• Cấy chuyền nhiều lần, có thêm chất oxy hoá vào môi trường nuôi cấy.
• Ngâm trong nước máy hoặc trong các chất oxy hoá như Acid ascorbic, acid citric…

Hiện nay giá cây giống lan Mokara còn cao từ 40.000 – 45.000 đ/cây với kích cỡ trung bình 35 – 40 cm. Nếu đầu tư một diện tích vườn lan tối thiểu khỏang 1.000 m2 nhà lưới thì số lượng cây giống phải đầu tư trung bình là 4.000 cây, giá trị cây giống lên tới 160 – 200 triệu đồng. Chưa kể giá thành nhà lưới và vật tư cần thiết khác từ 60 – 80 triệu đồng/1.000 m2 nhà lưới. Chi phí ban đầu cho cây giống hoa lan Mokara chiếm tới 70% tổng chi phí. Do đó việc giảm giá thành cây giống để cung cấp cho người sản xuất, mở rộng diện tích đang rất cần thiết.